Przemoc wobec osób starszych i niepełnosprawnych to częste zjawisko. Niestety, niewiele się o nim mówi. Czym jest taka przemoc?

To wszystkie znane, celowe działania lub działania zaniedbujące ze strony opiekuna lub innej osoby, powodujące cierpienie, krzywdę bądź poważne ryzyko skrzywdzenia osoby starszej lub niepełnosprawnej. Pojawia się ona najczęściej w relacjach, gdzie z jednej strony u osoby starszej lub niepełnosprawnej występuje duże zaufanie, z drugiej, jej stan zdrowia powoduje zależność od otoczenia. Jest to złe traktowanie osób starszych i niepełnosprawnych.

 

Wobec osób starszych i niepełnosprawnych występuje 5 rodzajów przemocy, które mogą objawiać się następująco:

1) Przemoc fizyczna sprawiająca ból fizyczny, powodująca uszkodzenia ciała, pogorszenie zdrowia nawet pozbawienie życia. To bicie, popychanie, szarpanie, policzkowanie, duszenie, wykręcanie rąk, karmienie z użyciem siły lub pozbawianie jedzenia, stosowanie środków uspokajających, przedawkowanie leków, ograniczanie dostępu do łazienki lub innych pomieszczeń wspólnych, zamykanie samotnie w domu lub w jednym pomieszczeniu, nieodpowiednia temperatura w pomieszczeniu, pozbawianie spokoju, snu. Objawami doświadczania tego rodzaju przemocy są rany, siniaki, nacięcia, bolące miejsca, złamania, spadek jakości w zakresie higieny osobistej i wyglądu zewnętrznego, wysypki, nagła utrata masy ciała, głód, pragnienie, zmiany w zachowaniu.

2) Przemoc psychiczna to zachowanie, którego celem jest zmniejszenie poczucia własnej wartości, wzbudzenie w ofierze strachu, pozbawianie jej poczucia bezpieczeństwa i kontroli nad własnym życiem. To krzyki, przeklinanie, obelgi i groźby, ciągła krytyka, szykanowanie z powodu wieku, niepełnosprawności, upokarzanie, zastraszanie, szantażowanie, wyśmiewanie, domaganie się posłuszeństwa, ograniczanie kontaktu lub izolowanie od innych członków rodziny czy przyjaciół, znajomych (zakazy wychodzenia z domu, przyjmowania gości, korzystania z telefonu), odebranie prawa do podejmowania własnych decyzji czy posiadania własnych tajemnic, czy grożenie porzuceniem lub umieszczeniem w domu opieki. Objawami bycia ofiarą takiej przemocy może być: depresja, wycofanie się, złość, zmiany w zachowaniu, nastroju, strach, przerażenie, agresja, obniżenie poczucia własnej wartości, zwiększenie pobudliwości lub apatia. Dodać też trzeba, że osoby starsze lub niepełnosprawne nierzadko bywają wykorzystywane przez osoby najbliższe do wykonywania prac ponad ich siły (codzienna opieka nad wnukami, prowadzenie gospodarstwa domowego, prace polowe) pod groźbą odrzucenia i samotności lub choćby zerwania kontasktów.

3) Zaniedbanie lub porzucenie, czyli odmowa lub niewywiązywanie się z powinności wobec osoby starszej lub niepełnosprawnej przez osoby odpowiedzialne za zapewnienie opieki, pomocy i schronienia to np. odmowa podania pożywienia, koniecznych lekarstw, zaniedbywanie czynności pielęgnacyjnych, higienicznych, kiedy osoba jest brudna i /lub mieszkanie bardzo zaniedbane, brak postępowania rehabilitacyjnego, nieprzeciwdziałanie bólowi, niestosowanie się do poleceń lekarskich, niezapewnienie codziennej pomocy i opieki, niekupowanie przepisanych leków, niekupowanie produktów potrzebnych do przestrzegania zalecanej diety, opóźnianie zgłoszenia do lekarza, zabieranie osoby starszej za każdym razem do różnych lekarzy, szpitali. Objawami są nagła utrata wagi, niedożywienie, nieleczone odleżyny, zaniedbania w higienie osobistej, nieleczone lub zaniedbane problemy zdrowotne, wysypki, rany, brak kontaktów społecznych.

4) Przemoc ekonomiczna to finansowe wykorzystanie lub ekonomiczne uzależnienie ofiary od sprawcy. Jej przykładami są odbieranie renty lub emerytury, kontrolowanie i wydzielanie pieniędzy, zmuszanie do podpisywania zobowiązań finansowych, do zmiany testamentu, do przepisywania (darowizn) nieruchomości, dóbr, pieniędzy, fałszerstwo, nadmierne obciążanie kosztami, zabieranie przedmiotów. Informacją o zaistnieniu tego typu przemocy może być: brak pieniędzy, nagłe zmiany w testamencie lub decyzje o podjęciu pożyczki lub kredytu. Starsze osoby narażone są też na wykorzystanie ze strony tzw. łowców spadków, czy "osób lubiących starszych partnerów".

5) Przemoc seksualna to zmuszanie ofiary do podjęcia współżycia bądź niechcianych (bez zgody) zachowań seksualnych. To gwałt, molestowanie, obnażanie się, zmuszanie do nieakceptowanych form współżycia, do oglądania treści pornograficznych, niechciane żarty o podtekście seksualnym. O występowaniu tego rodzaju przemocy może świadczyć: choroba weneryczna, infekcje moczu, podarte i zakrwawione ubrania, dyskomfort podczas siedzenia i chodzenia, zmiany w zachowaniu. Sprawcami przemocy seksualnej są często partnerzy, wieloletni mężowie żądający spełniania "obowiązku małżeńskiego".

 

Materiał powstał w ramach projektu Stowarzyszenia „DZIECKO”: „JEST BEZPIECZNIE”. Projekt uzyskał dofinansowanie ze środków Samorządu Województwa Wielkopolskiego w ramach otwartego konkursu ofert na realizację w formie wspierania zadań publicznych Województwa Wielkopolskiego z dziedziny pomocy społecznej w 2022 roku. Projekt jest też realizowany ze środków własnych Stowarzyszenia „DZIECKO”. Realizację działań projektowych wspiera Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Gostyniu.

Przedstawione treści wyrażają poglądy realizatora projektu i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Samorządu Województwa Wielkopolskiego.