Znak: OSC.1MS.2024

Sz. Pani dr Agnieszka Dziemianowicz-Bąk

Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

 

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Powiatowych i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM”, realizując zaproszenie Pani Ministry do konsultacji w sprawie pieczy zastępczej, obok udziału swoich przedstawicieli w spotkaniu w dniu 29 lutego 2024 r., przedstawia uwagi i opinie dotyczące funkcjonowania systemu pieczy zastępczej.

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Powiatowych i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM”, skupiające praktyków, którzy tworzą od dwudziestu pięciu lat, rozwijają i wspierają system wsparcia rodziny i pieczy zastępczej, podziela aktualne przekonanie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, że obecnie funkcjonujący system wymaga zmian i te zmiany muszą być właśnie systemowe i legislacyjne. Muszą obejmować zarówno funkcjonowanie od strony organizacyjnej, jak i strukturalnej. Muszą odpowiadać na ogromne potrzeby dzieci, młodzieży, które
w pieczy zastępczej się znajdują, by właśnie piecza rodzinna miała charakter rodzinny.

Uważamy, że potrzebne są pilne interwencyjne zmiany oraz długofalowe zmiany systemowe.

Stoimy na stanowisku, że konieczna jest kontynuacja procesu deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej
i dążenie do rozwijania jej rodzinnych form.

Proponujemy:

1) wprowadzanie deinstytucjonalizacji, po opracowaniu realnego stanu docelowego, uwzględniającego realne możliwości i potrzeby systemu pieczy zastępczej, oraz po opracowaniu mapy drogowej dojścia do zaplanowanego stanu;

2) opracowanie i wdrożenie realnego systemu pozyskiwania nowych kandydatów na rodziców zastępczych po uprzednim przygotowaniu realnego systemu wsparcia dla rodziców zastępczych;

3) zaplanowanie w procesie deinstytucjonalizacji wykorzystania ważnych zasobów obecnego systemu pieczy zastępczej, czyli placówek opiekuńczo-wychowawczych i pracujących w nich doświadczonych specjalistów np. poprzez określenie liczby miejsc w placówkach instytucjonalnych i typów placówek (placówki interwencyjne, placówki krótkoterminowego pobytu, placówki przygotowujące do samodzielności, placówki terapeutyczne: a) dla uzależnionych, b) dla małoletnich z zaburzeniami zachowania, c) dla małoletnich z dysfunkcjami zdrowotnymi wymagającymi stałego wsparcia medycznego itd.) z uwzględnieniem realnych potrzeb, w tym np. faktu, że od ponad 4 lat ponad 20 % dzieci trafiających do pieczy instytucjonalnej, to dzieci z rodzinnej pieczy zastępczej;

4) rozważenie włączenia w system pieczy zastępczej placówek oświatowych lub zmian w zasadach funkcjonowania placówek oświatowych: młodzieżowych ośrodków socjoterapeutycznych
i wychowawczych, tak by nie blokowały miejsc w pieczy zastępczej (całoroczność zamiast sezonowości) i by podlegały takim samym zasadom i standardom jak piecza zastępcza;

5) zbudowanie systemu dofinansowania pieczy zastępczej, pozwalającego na zapewnienie odpowiednich wynagrodzeń dla rodzin zastępczych oraz na wystarczające środki dla systemu wsparcia rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej (z uwzględnieniem odpowiednich dochodów lub subwencji dla samorządów powiatowych);

6) uruchomienie systemu wsparcia rodzin biologicznych w samorządach gminnych, chroniącego przed kryzysami rodzinnymi, skutkującymi zabezpieczaniem dzieci poza rodzinami biologicznymi; brak realnego systemu wsparcia rodzin biologicznych w samorządach gminnych (choć obliguje do tego samorządy gminne ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej) uznajemy za jedno
z podstawowych źródeł narastającego kryzysu i niewystarczalności w stosunku do potrzeb aktualnie zbudowanego systemu pieczy zastępczej i oczekujemy uruchomienie powszechne tego systemu wsparcia rodziny np. poprzez wprowadzenie wymogów zatrudnienia w ośrodkach pomocy społecznej psychologów, pedagogów, terapeutów itd.);

7) odpowiednie przygotowanie rodziców biologicznych do przyjęcia powrotnego dzieci z pieczy zastępczej, by uniknąć ponownego umieszczania dzieci w pieczy zastępczej, oraz uruchomienie systemu wsparcia rodzin biologicznych po przyjęciu dziecka powracającego z pieczy zastępczej
i monitorowanie sytuacji dziecka i rodziny biologicznej przez co najmniej rok po powrocie dziecka
z pieczy rodzinnej;

8) uruchomienie stałej realnej współpracy samorządów gminnych, pracujących z rodzinami biologicznymi z samorządami powiatowymi, prowadzącymi rodziny zastępcze i placówki opiekuńczo
-wychowawcze w celu niesienia pomocy dzieciom, odpowiednio do ich zdiagnozowanych potrzeb;

9) zbudowanie realnego systemu wsparcia usamodzielnianych wychowanków pieczy zastępczej (wsparcie mieszkaniowe, finansowe oraz w poszukiwaniu pracy): w tym wprowadzenie profesjonalnego opiekuna usamodzielnienia;

10) wprowadzenie obowiązkowych pełnych szkoleń kompetencyjnych dla spokrewnionych rodzin zastępczych;

11) reforma prawna systemu pieczy zastępczej; w tym umożliwiająca wprowadzanie nowych form pracy z rodziną biologiczną i z dzieckiem oraz wsparcia w połączeniu z zasobami systemu pieczy zastępczej (np. holenderski system okresowych rodzin zastępczych z równoległą intensywną specjalistyczną pracą z rodziną biologiczną); których skuteczność sprawdzono już w innych krajach;

12) wprowadzenie dla samorządów gminnych odpłatności w wysokości 100 % kosztów ponoszonych przez samorządy powiatowe na rzecz dzieci w pieczy zastępczej (np. na wzór odpłatności gmin za osoby umieszczane w domach pomocy społecznej; oczekujemy, że potrzeba ekonomiczności wydatków spowoduje uruchomienie systemu wsparcia rodzin biologicznych, który jest tańszy niż piecza zastępcza);

13) reforma sądownictwa rodzinnego pod kątem niezwłocznego podejmowania postanowień dla dobra i w interesie dzieci – we współpracy z systemem wsparcia rodziny i pieczy zastępczej;

14) uregulowania form zatrudniania rodziców zastępczych (np. w formie umów o pracę czy kontraktów – przy jednoczesnych zmianach w kodeksie pracy), pozwalających na godziwe wynagrodzenie oraz na rozwiązanie problemu głodowych w obecnym systemie przyszłych emerytur;

15) szkolenia z pierwszej pomocy jako obowiązkowy element szkoleń dla kandydatów na rodziców zastępczych;

16) odblokowanie adopcji zagranicznych, zwłaszcza dla dzieci z deficytami rozwojowymi w obszarze zdrowia;

17) wprowadzenie wzoru legitymacji koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej i innych pracowników realizujących zadania koordynatora (pracownicy realizujący zadania w terenie).

 

Proponujemy też pilne interwencyjne zmiany w aktualnie funkcjonującym systemie pieczy zastępczej, które pozwoliłyby na efektywniejsze funkcjonowanie systemu wsparcia rodziny i pieczy zastępczej do czasu opracowania i wdrożenia zmian systemowych:

1) odejście od likwidacji miejsc w pieczy instytucjonalnej do czasu wyjścia systemu wsparcia rodziny i pieczy zastępczej z obecnego kryzysu, w tym proponujemy odblokowanie czasowych zezwoleń na tworzenie nowych małych placówek opiekuńczo-wychowawczych;

2) uregulowanie zapisów w sposób jednoznaczny ustalających pokrywanie przez samorządy gminne kosztów koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej; niejednoznaczność wprowadzonych w tym zakresie przepisów powoduje dziś długotrwałe spory, w tym sądowe, między instytucjami, które winny skupiać się na współpracy na rzecz dobra dziecka;

3) jednoznaczne uregulowanie przepisów normujących odpłatności między samorządami powiatowymi w zakresie pokrywania kosztów ponoszonych na rzecz dzieci umieszczonych w zastępczej pieczy rodzinnej w innym powiecie (w tym kosztów świadczeń fakultatywnych oraz kosztów zatrudniania koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej);

4) uregulowanie prawne, pozwalające z urzędu na przyznawanie rodzinom zastępczym uprawnień związanych nie tylko z pieczą bieżącą, ale i z kierowaniem dziećmi;

5) wprowadzenia regulacji prawnych, pozwalających na ustalanie i ściąganie odpłatności rodziców biologicznych przebywających poza granicami Polski;

6) odejście od szykanowania formalnego i prawnego za pozostawienie dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej np. pod opieką dorosłego członka rodziny rodzica zastępczego;

7) poprawa warunków pracy i płacy asystentów rodzin i koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, m.in., przez nadanie im przywilejów zawodowych pracowników socjalnych, takich jak dodatki za pracę w terenie oraz dodatkowe urlopy, czy też wprowadzenie kwoty minimalnego wynagrodzenia dla tych grup zawodowych;

8) zmiana liczby rodzin objętych opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej na liczbę dzieci objętych opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, by wyeliminować przypadki, że koordynator, zajmując się ustawowo 15 rodzinami, ma pod opieką ponad 40 dzieci;

9) podniesienie wynagrodzeń pracowników systemu wsparcia rodziny i systemu pieczy zastępczej do poziomu wynagrodzeń pracowników oświaty, którzy przy mniejszej liczbie godzin tygodniowo zarabiają obecnie dwa razy więcej;

10) zmiana art.54 ust.1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w obecnym kształcie poprzez dodanie sformułowania ,,…posiadającą POZYTYWNĄ opinię koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej…” Uzasadnienie: Aktualny zapis ustawy obliguje starostę do zawarcia z wnioskodawcą umowy o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej nawet w sytuacji, kiedy opinia koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej jest negatywna. Taki stan prawny nie ma uzasadnienia, np. w sytuacjach, kiedy wnioskodawca pełniąc przez 3 lata funkcję rodziny zastępczej niezawodowej nie wypełniał swej funkcji w sposób prawidłowy;

11) wpisanie do ustawy konieczności sfinansowania przez budżet państwa wprowadzenia i prowadzenia rejestru pieczy zastępczej przez system teleinformatyczny w powiatowych centrach pomocy rodzinie (w tym też np. zatrudnienie pracownika do uzupełniania na bieżąco wymaganych informacji).

/-/ Wiceprzewodniczący OSPiMOPR „CENTRUM” Mirosław Sobkowiak

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Powiatowych i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM”

Gostyń, 1 marca 2024 r.