PCPR w Ministerstwie z projektem zmian w prawie

Przedstawiciele Zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Powiatowych i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM” spotkali się w Warszawie z Wiceministrą Joanną Gajewską i Wicedyrektorem Departamentu Demografii Michałem Guciem.

Spotkanie miało charakter roboczy i zorganizowano je z inicjatywy Zarządu OSPiMOPR „CENTRUM” (1.04.2025 r.). Wiceministra Joanna Gajewska powitała przedstawicieli jednej z najliczniejszych organizacji pomocy społecznej w Polsce i podkreśliła, że obecnie najważniejszym zadaniem stojącym przed tą częścią resortu, którą ona kieruje, jest wsparcie pieczy zastępczej, czyli rodzinnych i instytucjonalnych form pieczy zastępczej, tak by skrócić czas oczekiwania na umieszczenie w pieczy zastępczej. Podkreśliła, że oczekuje wsparcia powiatów w tej priorytetowej sprawie.

Wiceprzewodniczący OSPiMOPR „CENTRUM” Mirosław Sobkowiak, dyrektor PCPR w Gostyniu, dziękując za spotkanie, podkreślił, że stowarzyszenie PCPR skupia doświadczonych praktyków - specjalistów z całego kraju. Wskazał, że celem spotkania jest przedstawienie Ministerstwu Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zagadnień i spraw, które, w ocenie Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie, wymagają przyjrzenia się im i podjęcia działań, mogących poprawić funkcjonowanie krajowego systemu pomocy społecznej i wsparcia rodziny oraz systemu pieczy zastępczej. Pozwalają też zapobiec w przyszłości pojawianiu się problemów w trudnej i odpowiedzialnej pracy z ludźmi potrzebującymi wsparcia w najtrudniejszych dla nich sytuacjach.

Szczegółowo omówił obserwowany nasilający się kryzys dotyczący niewystarczającej liczby miejsc w pieczy zastępczej w stosunku do potrzeb, wynikających z liczby postanowień sądowych nakazujących umieszczenie w tejże pieczy zastępczej dzieci, wymagających zapewnienia małoletnim bezpiecznego miejsca.

Wskazał, że obecnie nie ma możliwości rozwiązania wskazanej sytuacji kryzysowej w obszarze samej pieczy zastępczej. Wskazują na to m.in.:

- narastająca liczba, mimo wielu działań organizatorów rodzinnej pieczy zastępczej, dzieci oczekujących na miejsce w pieczy zastępczej – to już prawie 2000 dzieci;

- przedwcześnie rozpoczęty proces deinstytucjonalizacji;

- wyczerpanie się możliwości zwiększania liczby rodzin zastępczych;

- zmniejszająca się liczba rodzin adopcyjnych;

- zwiększająca się liczba dzieci z dużymi deficytami zachowania, wymagającymi tak intensywne pracy, że rodziny zastępcze nie są w stanie temu podołać i przekazują te dzieci do placówek opiekuńczo-wychowawczych;

- brak w większości samorządów gminnych – mimo trzynastu lat obowiązywania ustawy o wspieraniu rodziny – skutecznego systemu wsparcia i pracy z rodziną biologiczną; realnie chroniącego dzieci w sytuacjach wystąpienia kryzysów rodzinnych, skutkujących często zabezpieczaniem dzieci poza rodzinami biologicznymi.

Brak realnego systemu wsparcia rodzin biologicznych w samorządach gminnych wskazano jako jedno z podstawowych źródeł narastającego kryzysu i niewystarczalności w stosunku do potrzeb aktualnie zbudowanego systemu pieczy zastępczej (są gminy niezatrudniające asystentów rodzin lub zatrudniające asystentów na kilka godzin tygodniowo w formie umów zleceń, w zdecydowanej większości gmin nie są zatrudnieni w ośrodkach pomocy społecznej specjaliści wsparcia rodziny i dziecka np. psycholodzy, pedagodzy, terapeuci itd., konstrukcja zadań asystenta rodziny uniemożliwia jego efektywną pracę).

Dlatego, by poprawić sytuację dzieci z rodzin doświadczających różnych kryzysów oraz w celu zmniejszenia liczby sytuacji, w których dzieci będą musiały opuszczać swoje środowiska rodzinne, Mirosław Sobkowiak i Krystyna Marcińczak Dyrektor PCPR w Sieradzu zarekomendowali wprowadzenie w każdej gminie, w każdym ośrodku pomocy społecznej systemowego modelu wspierania rodziny.

Jest to model utworzony na wzór sprawdzonego systemu w ramach trzynastu lat funkcjonowania rodzinnej pieczy zastępczej. Model będzie oparty w ośrodkach pomocy społecznej, zamiast na pracy pojedynczego asystenta rodziny, na pracy zespołów pracy z rodziną, działających efektywnie z uwzględnieniem:

diagnozy sytuacji rodzinnej – zespołowej, a nie indywidualnej jak w przypadku asystenta rodziny,
cyklicznych cotrzymiesięcznych i copółrocznych ocen sytuacji dziecka w rodzinie,
planów pracy z rodziną, aktualizowanych odpowiednio do sytuacji w rodzinie,
zespołów pracy z rodziną współpracujących z wieloma specjalistami z różnych obszarów, specjalistami wspierającymi rodziny w rozwiązywaniu ich trudnych sytuacji,
oraz dodatkowych narzędzi, wypracowanych w czasie trzynastu lat funkcjonowania systemu pieczy zastępczej: np. szkoleń dla rodziców podnoszących kompetencje rodzicielskie (na wzór art. 44 uowrispz), osób do pomocy w sprawowaniu opieki nad dzieckiem, kierowanych okresowo do rodzin objętych wsparciem (na wzór art. 57 uowrispz), centrów wsparcia rodziny działających w każdej gminie (na wzór art. 76 uowrispz), dodatkowych świadczeń dla rodzin realizujących plany pomocy rodzinie (na wzór art. 83 uowrispz), czy samopomocowych grup wsparcia.

Realizacja powyższej rekomendacji, czyli wdrożenie na poziomie gmin systemu do pracy z rodzinami napotykającymi trudności, zdaniem specjalistów - praktyków Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Powiatowych i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM”, przyczyni się do widocznego zmniejszenia liczby dzieci wymagających zabezpieczenia poza rodziną biologiczną, co znacząco przybliży do rozwiązania problemu braku liczby miejsc
w pieczy zastępczej.

Przedstawiciele środowiska PCPR-ów zarekomendowali wprowadzenie do ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej konkretnych zapisów prawnych, w tym nowego rozdziału 2 a: „Ocena sytuacji dziecka w rodzinie przeżywającej trudności oraz ocena rodziny przeżywającej trudności”.

Przedstawiciele Zarządu OSPiMOPR „CENTRUM” przekazali Pani Wicemnistrze MRPiPS obszerne pismo zawierające gotowe propozycje licznych zmian w przepisach prawa. Zreferowali też najważniejsze problemy nurtujące środowisko systemu pomocy społecznej i wsparcia rodziny.